Intelektualiści jako twórcy pamięci – kształtowanie początków narodów, państw, religii i ludzi

Pamięć o początkach to oksymoron. Ani nie znamy w pełni tych początków (narodów, religii, państw, a może i ludzkości), ani nie zachowały się one w naszej – nawet kulturowej – pamięci. Zagubione w mrokach dalekiej przeszłości początki są zarówno mityczną podstawą, na której buduje się społeczności, jak i jednocześnie obiektami badań archeologicznych, historycznych i językoznawczych, zwłaszcza od czasu pojawienia się epoki nowoczesnych narodów. Choć wydaje się to trywialne, rzadko zwracamy uwagę na prosty fakt: o ile ludzka pamięć i historia sięgają początków, są one celebrowane. Są niezbędne dla „wymyślonej tradycji”, „wyobrażonej wspólnoty”, jaką jest naród. W Europie Środkowo-Wschodniej i na Bałkanach XX wiek przyniósł szereg takich (milenijnych) rocznic, studiów nad początkami, politycznych zastosowań opowieści o pochodzeniu, konfliktów o pierwszeństwo na danym terytorium. W wiele z tych działań zaangażowani byli intelektualiści. Tworzyli lub wspierali (narodowe, religijne, państwowe) wyobrażone wspólnoty, rekonstruowali tradycje, kreowali społeczną pamięć o początkach. Biorąc ten argument za punkt wyjścia, panel ten ma na celu prześledzenie takich narracji o początkach, wydarzeń rocznicowych, a przede wszystkim roli intelektualistów w ich tworzeniu. Zaproszone referaty wpisują się (ale jednocześnie nie ograniczają) w ramy, które przewidzieliśmy powyżej. Skupiamy się na współczesnej Europie Środkowej i Bałkanach, a jako „naszych bohaterów” wybraliśmy intelektualistów, świadomie powstrzymując się od definiowania ich w wąskich ramach. Wierzymy, że ta otwartość będzie lepiej służyć celowi tego panelu.

A.K. (wspólnie z Rigelsem Halilim)

Zdjęcia pochodzą z kolekcji Open Society Archiwum im. Very i Donalda Blinkenów w Budapeszcie (HU OSA 300-50-1)